Początki funkcjonowania szkoły elementarnej w Pszczonowie najprawdopodobniej należy wiązać z działalnością ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w okresie Królestwa Polskiego. Specjalna Komisja Rządowa powołana w celu organizowania szkół początkowych na Mazowszu przyczyniła się do powstania placówek na terenie dawnego Księstwa Łowickiego. Jedną z nich była szkoła w Pszczonowie, do której w 1819 roku uczęszczało czterdziestu jeden, a rok później – czterdziestu czterech uczniów. Na jej funkcjonowanie przeznaczano składki w gotówce oraz fundusze w zbożu.  

            Niestety nie da się dokładnie ustalić dziejów szkoły przed  I wojną światową, ponieważ dokumenty, które mogłyby rzucić światło na jej losy, spłonęły.  Prawdopodobnie w latach 80-tych XIX wieku powstał kamienny budynek, w którym mieściła się siedziba placówki.  W 1890 roku delegacje szkół z powiatu łowickiego witały przed  nim przejeżdżająca rodzinę carską.  Prawdopodobnie już przed I wojną funkcjonowała w Pszczonowie trzyoddziałowa szkoła gminna. Niestety w latach 1914 – 1916 nauka została przerwana, ponieważ p. Szulborski – jedyny miejscowy nauczyciel został wcielony do wojska, a w latach 1916 – 20 udało się poprowadzić tylko jedną klasę.

            Dalsze losy placówki są już dość dokładnie opisane w kronice szkolnej, którą od września 1920 roku systematycznie prowadził nowy kierownik szkoły -  Antoni Taczanowski. 1 lutego 1921 roku oddano do użytku nowo powstałą salę lekcyjną w budynku państwowym zwanym „Murowańcem”. Uroczystego jej poświęcenia dokonał miejscowy proboszcz ksiądz Grzegorz Zawadzki. Dzięki nowym warunkom lokalowym placówka mogła już funkcjonować jako szkoła dwuklasowa, a od września 1923 roku ze względu na znaczny przyrost liczby uczniów – trzyklasowa. Niestety lekcje odbywały się w dwóch różnych budynkach. (Żaden z nich nie zachował się do naszych czasów.) Szkolną tradycją już w latach międzywojennych stało się przygotowywanie przedstawień, z których dochód zasilał a to zakup książek do biblioteki, a to potrzeby straży ogniowej. Organizowano również loterie fantowe. Uroczyście obchodzono święta państwowe – 3 Maja, 11 Listopada, a także dzień imienin Marszałka Piłsudskiego oraz Święto Dziecka.

zdjęcie pochodzi z zasobów Teresy Góreckiej (Słomiana)

              Poczet sztandarowy na uroczystościach w 18 rocznicę odzyskania niepodległości. Sztandar szkolny który niosą zaginął, czy też został skradziony na przełomie lat 80 i 90-tych.
 żródło: facebook Galeria Staroci i Pamiątek Regionalnych

Mimo aktywnej działalności kierowników szkoły i grona nauczycielskiego dotkliwie odczuwano brak odpowiedniego budynku szkolnego. Z tej przyczyny 29 lipca 1934 roku na zebraniu mieszkańców podjęto decyzję o przystąpieniu do budowy nowej szkoły. Gospodarze zobowiązali się do dobrowolnych składek oraz dostarczenia potrzebnych materiałów budowlanych. Już 2 października tego samego roku rozpoczęło się kopanie fundamentów.  Roboty trwały do 8 grudnia 1934 roku, a w styczniu 1935 dzieci rozpoczęły już naukę w nowym budynku. Jak wynika z zachowanych dokumentów, koszt budowy wyniósł 14.039,22 zł.

Widok Szkoły Powszechnej w Pszczonowie, rok 1935 żródło: facebook Galeria Staroci i Pamiątek Regionalnych

            Szczególnie ważnym i uroczystym wydarzeniem w życiu placówki było poświęcenie sztandaru szkolnego, które miało miejsce w miejscowym kościele 20 czerwca 1936 roku. Niestety sztandar ten nie zachował się do naszych czasów.      

Również w 1936 roku wieloletni kierownik – Antoni Taczanowski opuścił placówkę i objął kierownictwo innej szkoły. Od tego czasu obowiązki kierownika pełnił Jan Gajdowicz. W 1939 roku został on zmobilizowany do wojska, a wówczas stanowisko to powierzono jego żonie – Jadwidze Gajdowiczowej. Mimo wojennej zawieruchy zajęcia w Pszczonowie odbywały  się w miarę normalnie, a w 1942 roku wbrew zakazowi okupanta zorganizowano nawet choinkę szkolną połączoną z przedstawieniem. Sztuki wystawiono też w maju 1943 roku.

SZKOLNE GRZYBOBRANIE.
Na fot. z 1943 r.Jadwiga Gajdowicz, w tym czasie kierownik Szkoły Powszechnej w Pszczonowie z uczniami po grzybobraniu. żródło: facebook Galeria Staroci i Pamiątek Regionalnych

            W 1944 roku szkołę zajęli Niemcy.  Zgodnie z relacją J. Gajdowiczowej  żandarmi siłą wyrzucili nauczycieli i uczniów z budynku szkolnego. Udało się jednak zabezpieczyć pomoce naukowe i sprzęt i przenieść je do nowego lokum daleko od wsi (prawdopodobnie w domu Jana Panaka na Podłężcach), a „dziatwa musiała brodzić po kolana w śniegu, żeby się tam dostać”. 

            9 stycznia 1946 roku po sześciu latach niewoli do szkoły wrócił Jan Gajdowicz. Ubolewał on nad dewastacją budynku oraz utratą wielu pomocy naukowych, ale przyznawał, że poziom dydaktyczny pozostał wysoki, a starsza młodzież pobierała nauki na tajnych kompletach.

            Po zakończeniu II wojny światowej siedemdziesięciu uczniów z Pszczonowa rozpoczęło naukę w szkołach średnich. Aby wyrównać wojenne braki egzaminacyjne, organizowano też kursy wieczorowe dla młodzieży.  W 1949 roku w szkole zatrudnionych było trzech nauczycieli, w 1972 - sześciu.

            Kronika szkolna wspomina o wielu wydarzeniach istotnych z punktu widzenia ówczesnych uczniów i pedagogów. Można w niej wyczytać, że w 1946 roku, w trosce o estetykę terenu wokół szkoły posadzono 45 lip. Wysiłki poszły jednak na marne, albowiem – jako że szkoła nie była ogrodzona – „drzewostan zjadły kozy”. Już 21 października 1935 roku zainstalowano w szkole radio, z kolei w grudniu 1963 roku – zakupiono odbiornik telewizyjny szmaragd 902.

            W szkole nieprzerwanie działała biblioteka, która już w 1947 roku liczyła 577 woluminów i cieszyła się popularnością nie tylko wśród uczniów, ale także starszych mieszkańców miejscowości.

            Już od początku lat 50-tych grono nauczycielskie i mieszkańcy podejmowali starania w celu budowy nowej siedziby szkoły. Niestety na realizację tego przedsięwzięcia trzeba było czekać jeszcze wiele lat. Prace budowlane rozpoczęto w listopadzie 1965 roku, z kolei uroczyste otwarcie nowego budynku odbyło się w niedzielę 22 stycznia 1967 roku. Wtedy też nadano szkole imię Bolesława Chrobrego.

Zdjęcie pochodzi z kroniki szkoły

            10 marca 2006 roku swoją działalność rozpoczęła oficjalnie 113. Drużyna Harcerska „Czarna Trzynastka”.  Od tego czasu działa ona nieprzerwanie jako jedyna drużyna harcerska w gminie Maków. 

Opracowała Ewa Frączkowska na podstawie kroniki szkolnej